جاذبه های گردشگری

قلعه بهستان (دودکش جن)

در نزدیکی شهرستان ماهنشان استان زنجان جاذبه ای مرموز و عجیب قرار گرفته است، بنایی که ردی از جن و دیو را بر چهره دارد و بومی ها ساختش را کار جنیان می‌دانند به همین دلیل است که به آن دودکش جن می‌گویند. «دودکش جن» دقیقاً همان‌جایی است که ماهنشان را شهری افسانه‌ای می‌کند و خیلی‌ها با وجود آن‌که از زنجان گذر کرده‌اند، ولی تابه‌حال نه آن را دیده و نه درباره‌اش شنیده‌اند. معلوم هم نیست پایه‌ نام‌گذاری آن چیست؛ شاید به اعتقادات کهن مردم این خطه برگردد؛ اما در اصل، «دودکش جن» نوعی سنگ قارچی‌شکل است که براثر فرسایش پدید آمده و به مناره‌ای بلند و نازک می‌ماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است و در اصطلاح زمین‌شناسی به آن «Hoodoo» می‌گویند. از جاهای دیگری که در ماهنشان می‌توانید این پدیده‌های دوست داشتنی را ببینید قلعه بهستان است که به آن تخت دیو و کهن دژ هم می‌گویند. این قلعه‌ی افسانه‌ای با معماری دستکند و بی‌نظیر در دل کوه، در مسیر رودخانه‌ی قزل اوزن جای گرفته است و از آثار ملی کشور به شمار می‌رود. سازندگان قلعه با در نظر داشتن طرح اولیه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها کرده‌اند و اتاق‌ها را به وجود آوردند و به هر تعدادی که به اتاق‌های آن اضافه شده راه‌های ارتباطی آن‌ها به مجموعه نیز به صورت دالان‌هایی افزوده شده‌است. برخی از مردم محلی این آثار را به دلیل شکل عجیبشان «دودکش جن» یا «تخت دیو» می‌نامند.قدمت این مکان را به زمان مادها نسبت می‌دهند و تا دوره‌های اسلامی، همچنان پابرجا بوده و استفاده می‌شده است. شکل ظاهری بیرون قلعه بسیار تماشایی است و به گونه‌ی است که شبیه دیواره‌ای از دودکش‌های به هم چسبیده و تعدادی دودکش‌های جدا است و شما را به یاد قلعه‌های اسرارآمیز فیلم‌های و قصه‌ها خواهد انداخت. البته بهتر است بدانید که در شهر ماهنشان، دودکش‌ جن‌های زیادی وجود دارد؛ کافی است در مسیرتان دقت و توجه کنید تا بتوانید آن‌ها را ببینید.

ارگ راین

یکی از باشکوه‌ترین آثار تاریخی استان کرمان ارگ زیبای و منحصر به فرد راین است که در شهر تاریخی راین در فاصله 100 کیلومتری جنوب کرمان و بر دامنه کوه هزار، چهارمین رشته کوه مرتفع ایران و مرتفع‌ترین قله جنوب کشور قراردارد. این بنای تاریخی یکی از بزرگ‌‌ترین و مهمترین بناهای خشتی جهان است. ارگ راین در جنوب غربی شهر کنونی راین در استان کرمان ایران قرار دارد. ارگ راین با مساحتی بیش از بیست و دو هزار مترمربع نشسته بر تارک تاریخ، میراث ارزشمند و ثروت فرهنگی تاریخی که سالیانه میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجیست و دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم است. این بنای خشتی تا حدودی به ارگ تاریخی بم شبیه است و بر بالای تپه ای قرار دارد. این قلعه تا 150 سال پیش، قابل سکونت بوده است.

قلعه ملک بهمن

قلعه ملک بهمن یا شاهاندشت از قلعه‌های عظیم البرز و ایران است که در جاده هراز بخش لاریجان شهرستان آمل و مشرف به روستای شاهاندشت در ۷۵ کیلومتری جنوب آمل قرار دارد.این قلعه متعلق به حکام پادوسبانیان است که بر رویان، نور، کجور و رستمدار حکومت می‌کردند. بنای قلعه بر روی صخره‌ای حدود۲۲۰متر بالاتر از سطح اراضی شاهاندشت از لاشه سنگ‌های بزرگ و کوچک و ملات گچ و ساروج ساخته شده که به صورت طبقه طبقه و شامل اتاق‌ها و قسمت‌های مختلف ساختمانی است.این قلعه به دستور شاه عباس صفوی در ۱۰۰۵ فتح شد.
این قلعه از سنگ و نوعی ساروج که مخلوطی از شیر و تخم مرغ و نوعی خاک است ساخته شده و استحکام زیادی دارد به طوریکه دربرابر زلزله‌های قوی که در منطقه زلزله‌خیز لاریجان بارها خانه‌ها را ویران کرده و حتی با‌خاک یکسان کرده، مقاومت کرده است.از نظر مهندسی، طراحی بسیار جالبی دارد، هیچ راه ورودی از اطراف قلعه وجود نداشته و تنها راه ورود آن زیر زمینی بوده که امروزه مسدود است و کوهنوردان با امکانات و رعایت موراد ایمنی می‌تواننداز دیواره جنوبی قلعه به داخل صعود کنند. همچنین این قلعه در بالای آبشاری قرار دارد که به آبشار شاهاندشت معروف است.

قلعه شوش

قلعه شوش، بر فراز تپه باستانی آکروپل در نزدیکی کاخ آپادانا (کاخ زمستانی هخامنشی)، حدود 100 سال پیش برای اقامت باستان شناسان فرانسوی و نگهداری از اشیا کشف شده از کاوش هایشان، ساخته شد. این قلعه که به قلعه آکروپل نیز معروف است، به معماری زندان باستیل فرانسه شباهت زیادی داشته و نقشه ای قرون وسطایی دارد.
قلعه شوش ظاهری بسیار قدیمی و تاریخی دارد اما در دوره قاجار ساخته شده است. علت ظاهر قدیمی و تاریخی این قلعه، اول معماری خاص این بنا و دوم مصالح به کار گرفته شده برای ساخت آن است. در ساخت این بنا در دیوارها و حتی کفپوش ها از آجرهای کتیبه دار و مصالح کاخ آپادانا و چغازنبیل و دیگر آثاری که در حفاری ها کشف کرده بودند، استفاده شده است.
ژان دو مورگان باستان شناس فرانسوی از سال 1276 تا 1291 به مدت 15 سال هدایت تیم باستان‌شناسان فرانسوی را در ایران و شوش بر عهده داشت. ساخت قلعه شوش به دستور او و توسط کارگران ایرانی انجام شد. به همین خاطر معماری این قلعه به بناهای قرون وسطایی و زندان باستیل فرانسه شباهت دارد. البته قلعه شوش در برخی قسمت ها دارای سبک ایرانی نیز هست چرا که سازنده آن حاج مصطفی دزفولی معمار بوده است.
پلان قلعه شوش ذوزنقه ای شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده است. دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرده و چند ردیف اتاق‌ به سمت حیاط، بر گرد آن قرار گرفته است. تقسیم بندی کلی قلعه با دو حیاط و فضاهای پیرامون این حیاط شکل می‌گیرد. قلعه دارای سه ورودی است که یکی از آنها در حال حاضر مسدود است. قلعه شوش همانند قلاع قرون وسطی اروپا از 2 حیاط تشکیل شده که حیاط دوم مرتفع‌تر از حیاط اول است. در زیر حیاط دوم 2 تالار (زیرزمین) تعبیه شده است.
در محوطه قلعه، تعدادی از ابزارآلات مورد استفاده فرانسوی ها در اکتشافات و حفاری هایشان، به نمایش گذاشته شده است. همچنین در دامنه شمالی قلعه باغ موزه شوش قرار دارد. بقایای تاریخی به جا مانده از کاخ آپادانا نیز در باغ موزه قابل مشاهده است.

قلعه روستای دولت آباد

روستای دولت آباد قلعه ای مسکونی بازمانده از دوره قاجاریه و به نقلی دیگر مربوط به اواخر دوره زندیه است. این روستا تنها روستا در جهان است که ساکنان آن درون قلعه ای تاریخی زندگی می‌کنند. دور تا دور روستای دولت آباد را دیوارهای خشتی گلی بلند قلعه فرا گرفته که همچنان پابرجا مانده است. این روستا از نوع قلعه روستا محسوب می‌شود.
قلعه دولت آباد از نوع قلعه های دشتی و جلگه ای است که به صورت مستطیلی ساخته شده و 12 برج استوانه ای دارد که درون‌ آنها راه پله های مارپیچ برای رسیدن به محل نگهبانی وجود دارد. همچنین درون این برج ها محلی برای استراحت نگهبانان به صورت ماهرانه تعبیه شده است.
عنصر اصلی بنای قلعه خشت و گل است و در طول سالیان با وجود صدماتی که به آن وارد شده همچنان پابرجا مانده است. قلعه دولت آباد یک درب ورودی اصلی دارد که در ضلع جنوبی آن واقع است. این در بزرگ با دو لنگه چوبی عظیم، پوشیده از ورق های آهنی است که آن را از هجوم آتش و حمله مهاجمان محفوظ می‌داشت.
این قلعه دری فرعی نیز دارد که در ضلع شمالی واقع شده و برای استفاده در مواقع ضروری ساخته شده بود. بالای این در فرعی اتاقی مشرف به درون و بیرون قلعه قرار دارد که به نظر می‌آید محل استقرار فرماندهان بوده باشد.
پس از ورودی در اصلی دالانی قرار دارد که دو طرف دالان محل استقرار چهار نگهبان دیده می‌شود.
همان طور که ظاهر قلعه نشان می‌دهد، این قلعه توسط حاکمان محلی برای استقرار نظامیان ساخته شده بود و ورود غیر نظامیان به این قلعه منع می‌شد. قلعه دولت آباد در دوره قاجار محلی برای محافظت از راه ها و کنترل مردم محلی بوده است. همچنین شاهان و رجال قاجار در گذر از مسیر قم به اصفهان در این قلعه استراحت می‌کردند.
پس از مدتی با تغییر و تحولاتی که در اوضاع حاکمان محلی به وجود می‌آید، این قلعه از حضور نظامیان خالی می‌شود و دو طایفه بزرگ کوچ نشین علی مردانی و کدخدازاده در این قلعه ساکن می‌شوند. این دو طایفه تا مدتی رویه کوچ نشینی خود را حفظ کردند و برخی از فصول سال را در مناطق خارج از قلعه چادر نشینی می‌کردند.
ساکنان روستا ابتدا دور تا دور قلعه خانه هایی ساختند که به لحاظ ساختار شبیه یکدیگر بود و از یک نقشه پیروی می‌کرد. برخی از این خانه ها هم دو طبقه ساخته شده بود. اصطبل ها هم بخشی از این خانه ها بودند. خانه ها در عین سادگی با محاسبات دقیق طراحی و فرم معماری ایرانی بنا شده اند.
به دلیل امنیت قلعه بعد از مدتی مهاجرانی از شیراز، اصفهان و لرهای بختیاری به علت تبعید طایفه ای توسط حاکمان یا مهاجرت حاصل از فشار اقتصادی، ساکنان جدید این قلعه شدند. به سبب این مهاجرت ها خانه های بیشتری ساخته شد و کوچه های تودر تو به وجود آمد که خیابان شمالی جنوبی روستا، دسترسی به این کوچه ها را آسان می‌کند.
در آن زمان اطراف قلعه دولت آباد دشت ها و باغ های سرسبز، قنات ها و نهرها با آب های زلال و روان و رودخانه قمرود که در ضلع شرقی قلعه در اکثر فصول سال پرآب بود، قرار داشت و جلوه ای زیبا و آباد به این روستا می‌بخشیدند.
آب مصرفی ساکنان از چاه های کم عمقی که در برخی خانه ها و مسجد روستا حفر شده بود تامین می‌گردید. همچنین برای ذخیره آب در کنار در ورودی قلعه آب انباری احداث کردند.
در سال های اخیر خشکسالی و بی آبی باعث بیابانی شدن فضای اطراف قلعه شده و کشاورزی و دامداری اهالی روستا نیز محدود شده است. در حال حاضر خانواده های اندکی در این قلعه زندگی می‌کنند و اکثرشان از کهنسالان و میانسالان هستند. جوانان به علت خشکسالی و بیکاری به شهرها کوچ کرده اند. اما همچنان زندگی درون این قلعه ی تاریخی به شیوه ای سنتی جریان دارد. یک مغازه و مسجدی قدیمی درون این قلعه برقرار است و کشاورزان به کشت محصولات کم آب نظیر گل سرخ، زعفران، گندم و جو می‌پردازند.
رو به روی در اصلی قلعه مجموعه ای از خشت و گل وجود دارد که ابتدا کاروانسرا بوده و به عنوان شترخان هم شناخته می‌شود و بعدها تغییر کاربری داده است. همچنین آسیاب و آب انبار مجاور قلعه در فهرست آثار ملی ثبت شده اند.
بارگاه امامزاده ساریه خاتون، مقبره درگذشتگان و شهدای روستای دولت آباد در کنار امامزاده، خارج از قلعه در این روستا قابل مشاهده است و هرساله مراسمات مهم مذهبی در این مکان برگزار می‌گردد. به ویژه آیین نخل گردانی از سنت های بسیار قدیمی روستای دولت آباد است که هرساله برای عزاداری امام حسین(ع) برقرار می‌شود. نخل از ابعاد بزرگی برخوردار نیست و بخش پایین نخل که همانند تابوت است دارای 140 سال قدمت است اما بخش بالایی نخل دارای چوب های نو تر است.
مسکونی بودن این قلعه تاریخی، آثار تاریخی اطراف آن و طبیعت روستای دولت آباد آن را مستعد روستاگردی و بوم گردی کرده است، آماده سازی زیرساخت ها، حفاظت از قلعه و حضور گردشگران می‌تواند موجب رونق دوباره ی روستای دولت آباد شود.
عملیات مرمت قلعه تاریخی دولت آباد در سال 1396 از سوی سازمان میراث فرهنگی آغاز شده است. لازم به ذکر است این اثر در سال 1391 با شماره ثبت30533 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : مستند دولت آباد : تهیه شده توسط علی جهانی
chtn.ir - isna.ir - shafaqna.com

قلعه گلی محمدآباد

قلعه گلی محمدآباد کاج در 50 کیلومتری شمال شرقی قم، شمال روستای محمدآباد کاج، بر کناره جاده و در کنار کاروانسرای سنگی محمدآباد واقع شده است. این قلعه در نقطه ثقل راه های تاریخی قم به ری و ساوه و درحال حاضر جاده قم-گرمسار قرار دارد.
قدمت این بنای خشتی به دوره اشکانی برمی گردد و تا دوره صفویه مورد استفاده بوده است. این قلعه در منطقه تاریخی قمرود واقع شده و یکی از 93 آثار تاریخی فرهنگی منطقه قمرود است. قدمت منطقه قمرود به سال های پیش از میلاد برمی گردد و آثار دوره های تاریخی مختلف به طور پراکنده در منطقه مشاهده شده است.
دیوار خشتی ضخیم به جا مانده از این قلعه بر روی تپه ای قرار دارد. این دیوار قطور و بلند همچنان سرپاست و تا پشت قلعه و گرد شارستان ادامه دارد.
پشت دیوار، ورودی قلعه است که به اتاق‌هایی با سقف طاقی شکل منتهی می‌شود. سمت راست، شکافی به راهی است که فروریخته و مقصد آن مشخص نیست و سمت چپ به سرایی دیگر می‌رسد.
برجی بر کناره قلعه ایستاده است و بر بالای تپه‌ی به جا مانده از قلعه ظرافت‌های بیشتری پیدا می‌شود: طاقی که با خشت‌های کهن اشکانی بنا شده است هنوز سالم و سرپاست و در کنارش گوشواری گلی با ظرافتی دیدنی خودنمایی می‌کند. در میانه قلعه چاهی با عمق سی متری یا بیشتر هست که در میانه بیابان خشک اطرافش هنوز از پس سالها، آب هم دارد و در ضلع دیگر قلعه ردی از سقفی دیرین با قوسی شگفت به جای مانده است.
به طور کلی قلعه گلی محمدآباد به سه بخش تقسیم می‌شود. 1)بخش اصلی، ارگ مرکزی یا حاکم نشین 2)بخش شارستان که معمولا نظامی ها و افراد متمول تر در آن ساکن می‌شدند 3)بخش خارجی که برای اسکان عامه مردم و فضاهای خدمات عمومی کاربرد داشته است.
قلعه گلی محمدآباد در مسیر جاده ابریشم قرار داشته و در گذشته به لحاظ موقعیت جغرافیایی برای مسافران بسیار حائز اهمیت بوده است. در حال حاضر نیز در کنار شاهراه مواصلاتی قرار دارد و کاروانسرای سنگی محمدآباد نیز در نزدیکی این قلعه است و این منطقه می‌تواند به منطقه گردشگری تبدیل شود.
این قلعه از معدود قلعه های خشتی این منطقه است و به این دلیل که از دوره اشکانی آثار چندانی در ایران و جهان وجود ندارد، می‌توان با مطالعه و بررسی و کاوش این قلعه اطلاعات بسیار ارزشمندی از معماری و فرهنگ دوره اشکانی دریافت کرد.
برنامه مستندنگاری، ساماندهی و کاوش قلعه‌گلی محمد آباد قمرود با هدف تدوین طرح جامع پژوهش، حفاظت و مرمت در سال 1395 آغاز شد. فاز نخست این طرح با هدف تعیین عرصه و حریم حفاظتی انجام شد.
در اطراف قلعه گلی بقایای ظروف شکسته و کاشی های لعاب دار فراوان دیده می‌شود. طی کاوش ها آثار اجاق و سفال های دوره تاریخی مشاهده است.
منبع : irna.ir - qom.irib.ir - masoudborbor.com

قلعه مظفر آباد

قلعه مظفرآباد یکی از قلعه های تاریخی استان قم است که قدمتی مربوط به دوره قاجار دارد و در منطقه قمرود واقع شده است.
به طور کلی منطقه قمرود جزو مناطقی در استان قم است که سکونت گاه و محل تردد انسان ها در سال های پیش از میلاد بوده است و آثار تاریخی متنوعی در دوره های تاریخی مختلف (به صورت پراکنده در منطقه) را شامل می‌شود.
قلعه مظفرآباد از آثار میرزا نظام غفاری معروف به مهندس الممالک و به نام يکي از پسران اوست. مهندس الممالک از نخستین تحصیل‌کرده‌های ایران در فرانسه و از رجال مهم دوره قاجار بود که در زمان سلطنت مظفرالدین شاه،‌بعنوان وزیر تجارت در دربار حضور داشت. او همچنین در ضلع شرقی قلعه کهنه قمرود، محل زندگی برای خانواده خود ساخته بود که در حال حاضر قسمت هایی از آن به جا مانده و در روستای قمرود قرارد دارد.
قلعه مظفرآباد دارای پنج برج است که چهار برج آن در چهار گوشه و یک برج در میانه ضلع شرقی قرار دارد. در قلعه به سمت غرب باز می‌شود و دارای یک حیاط مرکزی است که در چهار طرف، حجره هایی با یک ایوان به عرض بیش از یک متر قرار دارد. کنار در ورودي نيز حمامي ساخته بودند.
این اثر در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۹۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : qommiras.ir - aparat.com - wikipedia.org

قلعه قمرود

یکی از قلعه های تاریخی استان قم قلعه قمرود است که در فاصله 27 کیلومتری مرکز شهر قم در حاشیه قمرود، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان قم، ‌در شمال کوه سفید قرار دارد.
به طور کلی منطقه قمرود جزو مناطقی در استان قم است که سکونت گاه و محل تردد انسان ها در سال های پیش از میلاد بوده است و آثار تاریخی متنوعی در دوره های تاریخی مختلف (به صورت پراکنده در منطقه) را شامل می‌شود.
قمرود دارای دو قلعه قدیمی و جدید است که در حال حاضر به دلیل گسترش روستای قمرود رو به ویرانی رفته اند و تنها قسمت‌هایی از این دو قلعه به جای مانده است.
قدمت قلعه قدیمی به دوران صفویه و یا قبل از آن باز می‌گردد که متاسفانه اکنون به صورت باربند و یا آغل گوسفند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قلعه دوم را که در ضلع شرقی قلعه قدیمی واقع شده،‌میرزا نظام غفاری معروف به مهندس الممالک بنا کرده است. وی از نخستین تحصیل‌کرده‌های ایران در فرانسه و از رجال مهم دوره قاجار بود که در زمان سلطنت مظفرالدین شاه،‌بعنوان وزیر تجارت در دربار حضور داشت.
بنا بر متون تاریخی او این قلعه را در دو طبقه با بادگیر و حوضخانه برای سکونت خانواده و اطرافیان خود در کنار قلعه قدیمی ساخته بوده است.
همچنین مهندس الممالک قلعه مظفرآباد که در 5 کیلومتری قمرود قرار دارد را برای پسر خود ساخته بود.
منبع : yjc.ir - qom.ir

قلعه سب

قلعه سب یا سیب، مرتفع ترین بنای خشتی گلی ایران با قابلیت ضدزلزله بودن در شهرستان سیب و سوران قرار دارد. این قلعه سالم ترین اثر به جا مانده از دوره اسلامی در سیستان و بلوچستان است. قدمت این بنا به دوران صفویه باز می‌گردد که به مرور زمان توسط حکمرانان منطقه مورد تعمیر قرار گرفته و قسمت هایی به آن اضافه شده است. این بنا در دوره ی خود از اهمیت سیاسی برخوردار بوده و محل حکومت حکمرانان منطقه بود. قلعه سب در عصر افشاریه یکی از اصلی ترین مقرهای نادرشاه به حساب می‌آمد.
سِب در لغت نامه دهخدا به معنی محل چشمه‌ساران فراوان یاد شده است که این نامگذاری به دلیل وجود چشمه های زیاد در زمان های گذشته در این منطقه بوده است .
مصالح به کار رفته در این بنای تاریخی همچون دیگر بناهای شهرستان سراوان، خشت خام است و پوشش سقفی اتاق ها، تنه ی درخت خرما و شاخه ی آن به نام کرز است.
قلعه سیب روی صخره‌ای کم ارتفاع ساخته شده و ارتفاع آن به 23متر می‌رسد. از قاعده بنا هر چه به سمت بالا می‌روید، اضلاع بنا کوچکتر می‌شود. به طوری که بنا در میانه، شکل هرمی ناتمام را پیدا کرده است.
اتاق های قلعه تنها در دو طبقه آن قرار گرفته اند که مساحت آن‌ها بر اساس کاربردشان متفاوت است. اما وجه اشتراک بیشتر آنها، تاقچه‌هایی است که به عنوان گاوصندوق از آن‌ها استفاده می‌شده است.
در قسمت جنوب شرقی بعضی از اتاق ها هم تاقچه‌ای وجود دارد که در داخل آن پله هایی تعبیه شده که یکی دو متر بالاتر به یک شکاف منتهی می‌شود. ظاهرا در زمان جلسات، یک نفر به عنوان جاسوس به صورت مخفیانه در این شکاف قرار می‌گرفته تا از سوء قصد به شاه جلوگیری کند.
قلعه سب راهروهای پنهان دیگری هم دارد که حتی با یکی دوبار چرخ زدن در قلعه هم نمی‌توان راه فرار را در‌ آنها پیدا کرد. انبار، آشپزخانه، دستشویی زنانه و مردانه و آفتاب گیر بخش های دیگری هستند که در طبقات این بنا قابل مشاهده هستند .
یکی از ویژگی های بنای قلعه سب، وجود درز انبساطی در ساختمان اصلی و استفاده از لوله سفالی درسیستم دفع فاضلاب است.
علت استحکام و ضد زلزله بودن این بنا و سالم ماندن آن در طول این سال ها، استفاده از تخم گیاه توتری در کاه گل این بنا توسط سازندگان بوده است. این گیاه چسبندگی کاه گل را دوچندان کرده و مقاومت آن را در مقابل بارندگی افزایش می‌دهد .
این بنا از سال 1370 تحت نظر سازمان میراث فرهنگی است و در سال 1386 مورد مرمت و بازسازی این سازمان قرار گرفته و درحال حاضر پذیرای گردشگران است .
منبع : yjc.ir - beytoote.com - sb.isna.ir - mehrnews.com

قلعه حیدرآباد خاش

شهرستان خاش به واسطه وجود قلعه های متعدد به شهر قلعه ها شهرت دارد و قلعه زیبا و تاریخی حیدرآباد با دیدنی های متنوع یکی از ظرفیت های مهم گردشگری خاش است. قلعه های حیدرآباد، ایرندگان، کمال آباد و برجک قدیمی بلو نشان از قدمت و تاریخ پر فراز و نشیب شهرستان خاش سیستان و بلوچستان دارد.
این قلعه درسال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹هجری شمسی) همزمان با اواخر دوره قاجار توسط شخصی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده اش مورد بهره برداری قرار گرفت. همچنین نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر که در سال 1295 به بهانه همکاری سرداران بلوچ با قوای آلمانی به بلوچستان حمله کردند مدتی از این قلعه به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات استفاده می‌کردند.
عمده مصالح به کار رفته در قلعه شامل خشت خام و کاهگل بوده و دارای برجها و طاقهای هلالی زیبایی است که از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
نقشه اصلی قلعه حیدرآباد به صورت مستطیل بوده که با اضافه شدن چند اتاق و دیوار در قسمت جنوب شرقی آن نقشه به بنایی ذوزنقه ای شکل تبدیل شده است.
در ساخت و تکمیل این بنا از تزئینات معماری خاصی بهره گرفته نشده لذا تنها تزئینات کنگره ای شکل نیم دایره ای متمایل به بیضی و تیرکشهای تعبیه شده در قسمت فوقانی حصار خارجی و تزئینات کادربندی اتاقک های نگهبانی بالای سردر ورودیها و همچنین خشت چینی نیم دایره ای، قوس سردر ورودی اتاق هشت ضلع غربی حیاط مرکزی بخش سوم قلعه و تزئینات کاربردی آن از عناصر تزئین معماری این اثر است.
پس از اینکه قلعه به صورت نیمه مخروبه رها شد، سازمان میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان اقدام به مرمت و بازسازی آن کرد و این قلعه درسال 1380 به ثبت ملی رسید. هم اینک بخشی از این قلعه به عنوان پاسگاه انتظامی حفاظت آثار تاریخی استفاده می‌شود.
علاوه بر مرمت هایی که تاکنون بر روی این قلعه انجام شده است (مرمت و زیباسازی حیاط، ایوان، دیوارها و سردر قلعه در این مرحله به انجام رسید و مرحله دوم شامل مرمت اتاقها و حیاط دوم نیز با اعتبار 150 میلیون ریال آغاز شده است)، مسئولین شهرستان خاش بر آنند که بر حفظ و احیای این اثر مهم بکوشند و کاربری های جدیدی برای آن ایجاد کنند. از جمله طرح هایی که از طرف کارشناسان مطرح شده است، ایجاد بازارچه صنایع دستی، ایجاد کارگاه صنایع دستی و واحدهای اقامتی و پذیرایی در قلعه حیدرآباد است. اما تاکنون این امور محقق نشده است.
منبع : zahedan.irib.ir - irna.ir - citypedia.ir - taftanema.ir

قلعه پرتغالی ها (قلعه تیس)

روستای سرسبز و کوچک تیس یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان چابهار است که آثار تاریخی متعددی از جمله غار های سه گانه بان مسیتی، مسجد جامع تیس، گورستان جن ها و ... را در خود جای داده است .کارشناسان قدمت این روستا را بیش از ۲۵۰۰ سال برآورد می‌کنند و در اسناد و نوشته های مربوط به لشکرکشی اسکندر مقدونی نیز از این روستا با عنوان تیز نام برده شده است .
یکی از جاذبه های گردشگری روستای تیس قلعه تاریخی تیس یا قلعه پرتغالی های چابهار است. تعدادی قلعه تاریخی از دوران استعماری پرتغال در سواحل و جزایر جنوبی ایران به جای مانده که امروز تبدیل به آثار تاریخی شده اند. پرتغالی ها این قلعه ها را می‌ساختند تا از خودشان در برابر شورش هایی که ممکن بود محلی ها انجام دهند محافظت کنند
. قلعه تاریخی تیس در ابعاد 54 در 26 متر بر پهنه ی دماغه‌ای که پانصد متر از آبخور دریا فاصله دارد در بخش انتهای دماغه واقع است.
در بخش شمال شرقی درب ورودی اصلی وجود دارد و دارای چهار گوشواره خلفی است که در پشت دیوارهای هشتی واقع شده اند و هر کدام از آنها یک اتاق هستند که با پی های قطور ساخته شده اند و دارای ایوانی هستند که با دو پله، حدود یک متر ارتفاع از حیاط قلعه بلندتر است.
در گوش شمال شرقی آثاری از اتاقهایی وجود دارد که اکنون تخریب شده اند و هر کدام باز دارای اتاقی بزرگتر مشرف به ایوان اختصاصی هستند. شیوه ساخت بنا شبیه به کاروانسرای شاه عباسی بیستون است که در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شده است.
در سوی ساحل دریای عمان آثار دو برج بزرگ در طرفین دیده می‌شود. برج سوی راست که در جنوب قرار دارد به صورت یک اتاق با یک ایوان و یک شاه نشین است که بر روی هرمی مکعب مستطیل شکل پی سازی شده و یک برج با منار بر روی آن قرار گرفته و یک منار به ارتفاع ۵/۶متر باقی مانده‌است. مصالح بکار رفته در ساخت دژ، آجر، سنگ و گچ است. این مناره برای دیده بانی به کار می‌رفت چون بر همه خلیج دهانه تیس اشراف لازم را دارد و در ضمن از فاصله زیادی در دریا دیده می‌شود.
سبک ساخت و نوع مصالح بکار رفته مناره و گوشواره به سبک سلجوقی است. تزئینات دور منار آجر چینی شبیه تزئینات منارهای دوره سلجوقی است. اگرچه این تزئینات از بین رفته‌اند اما نقش‌هایی به خط عربی و خط کوفی از اثر برجستگی‌ها و گودی‌ها مشخص می‌شود. تعمیرات بعدی که در اتاق‌ها و ایوان‌ها انجام شده بیشتر سبک صفوی و قاجار است.
در گوشه‌های حیاط قلعه آثاری از آب انبارها به چشم می‌خورد که از سنگ و ساروج و گچ ساخته شده‌اند. در بیرون دیوار بلند دژ آثار چاهی وجود دارد که در سنگ صخره کنده شده و لبه چاه بااستفاده از سنگ و ساروج محکم شده‌است. در بخش سقف دژ چوب هایی به کار رفته‌است که احتمالاً از مناطق دیگر به اینجا آورده شده‌اند
. منبع : eligasht.com - wikipedia.org

نارین قلعه میبد

شاخص ترين اثر بازمانده از شهرسازي قديم در ميبد بناي باستاني نارين قلعه است. نارين قلعه يا کهندژ در شهر باستاني ميبد بر فراز تپه اي بلند بنا شده و بر تمامي شهر ميبد و پيرامون آن ديد دارد. نارين قلعه ميبد يک کهندژ است و از بناهاي باستاني خشتي بازمانده در ايران است علي رغم گزندهاي روزگار هنوز پا برجاست و مي توان آن را نمادي از هويت تاريخي و فرهنگي استان يزد دانست.
اين دژ که مردم ميبد آن را « نارنج قلعه » مي خوانند، در گذشته به « دژ دالان » سرشناس بوده و پيشينيان آن را يکي از مراکز آغازين آبادي نشين در استان يزد دانسته اند.
مساحت اين قلعه3 هکتار و بنا در 7 طبقه و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه‌اى مسلط بر شهر ميبد قرار دارد. اين قلعه از بناهاى مربوط به دوره اشکاني و قبل از اسلام است و در دوران مظفريان تعميراتى در آن صورت گرفت. اطراف آن خندقي بوده است و نقب‌هاي زير آن گاهي تا يک فرسنگ امتداد دارد.
نارنج قلعه 4 برج گرد بلند دارد و آنچه امروزه از آن باقي مانده قسمت مرکزي آن است. نارنج‌قلعه داراى اتاق‌هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت‌هايى از اين اتاقک‌هاى کوچک تودرتو، موجود است و بسيارى از آنها نيز به علت قرار گرفتن در طبقات پايين و ريختن راهروها هنوز کشف نشده است.

قلعه گبری جهرم

قلعه گبری جهرم واقع بر کوهی کوچک در درون تنگه قلعه گبری واقع شده است. قلعه گبری محل سکونت زرتشتی ها بوده که در جهرم زندگی می‌کردند. در حمله اعراب به این منطقه چیزی از این قلعه تاریخی به جای نماند. این قلعه بر روی کوهی باصفا و سرسبز در فاصله کوتاه از از غار سنگ شکن واقع شده است.
این قلعه در جایی قرار گرفته که چشم انداز کل شهر در بر دارد. این قلعه به شکلی بوده است که هیچکس نمی‌توانسته از این قلعه بالا برود و به آن نفوذ کند، زیرا کوه آن همانند دیوارهایی بلند سد راه می‌شود.
از شگفتیهای قلعه گبری جهرم چاه این قلعه است که در سنگ کوه حفر شده است.چاهی به قطر دهانه 2متر وعمقی نامعلوم که درون سنگ ودر پائین قلعه است.
متاسفانه بقایای زیادی از این قلعه به جای نمانده است، ولی اندک بقایای آن ارزش دیدن دارد.

قلعه فین

قلعه فین واقع در بخش فین شهرستان بندر عباس و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است.قلعه فین بر روی تپه ای مرتفع قرار دارد. قدمت این قلعه را از روی سفال‌های بدست آمده می‌توان به قرون میانه اسلامی نسبت داد. قلعه مذکور و احتمالاً در زمان ساخت جنبه نظامی داشته‌است. این قلعه به شماره ۷۲۷۰ به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌است، این قلعه در زلزله سال ۱۳۸۶ کمی خسارت دیده است.
قلعه فین بر روی صخره ای بلند و مشرف به راه های ارتباطی منطقه قرار گرفته است. قلعه فین و تپه طبیعی آن فضای بزرگی را در بر می‌گیرد که بیشترین طول آن 290 متر و بیشترین عرض آن 180 متر است. از وجود برج هایی که در هر یک از گوشه ها قرار گرفته می‌توان حدس زد نقشه واقعی این قلعه چند ضلعی نامنظمی بوده که بوسیله برج های مدوری محافظت می‌شده است.
مصالح به کار رفته در فضای قلعه در بخش زیرین دیوار ها و برج ها سنگ های نا منظم و ملات ساروج و در بخش های بالایی خشت های مربع شکل به ابعاد 5* 20*20 سانتیمتر هستند.
در حاشیه قلعه و بر روی دامنه تند آن الحاقاتی از سده اخیر با اسکلت فلزی و آجر و سیمان و کاشی دیده می‌شود که در دوره های بعد به فضای قلعه افزوده شده است.
شهر فین در شمال‌غربی در فاصله ۹۵ کیلومتری بندرعباس قرار دارد. این شهر با دارا بودن فضای وسیعی نخلستان متراکم و خیابان‌های عموماً عاری از بدنه ساختمانی به عنوان یکی از نمونه‌های نادر و واقعی باغ ـ شهر در سطح کشور است.

تل تخت

تل تخت یا دژ داریوش، که به تخت مادر سلیمان هم معروف است در فاصله 2300 متری شمال شرق آرامگاه کوروش بر بلندای تپه ای طبیعی ساخته شده و نزدیک به دو هکتار وسعت دارد. داریوش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی پس‌از به قدرت رسیدن علاوه بر احداث تخت‌جمشید در مرودشت، برخی اقدامات نیز در پاسارگاد انجام می‌دهد که از آن‌جمله تغییر کاربری بنای باستانی تُل‌تخت در شمال پاسارگاد از یک بنای تشریفاتی به دژی مستحکم با وسعت دو هکتار .است
تُل‌تخت در مسیر راه باستانی مناطق مرکزی ایران با ناحیه فارس به عنوان نخستین ایستگاه در محل ورود به پارسه‌کده (ده پارسه یا همان پاسارگاد) و دره بلاغی بنا و سپس در دوره سلوکیان و حکومت محلی ناحیه فارس و دوره اسلامی مسکونی شد.
در این دژ تالارهای ستون دار، انبار، اتاق‌ها و سکوهایی بزرگ وجود دارد که بخش عمده‌ای از این بناها در کاوشهای دیوید استروناخ کشف شده است. ارتفاع تختگاه از کف دشت50 متر است که پس از صاف کردن قسمتی از تپه تختگاه را به صورت مصنوعی روی آن ایجاد کرده اند.پیرامون آن را برج و باروی خشتی فرا گرفته که آثاری از آنها هنوز وجود دارد. اتاقهایی برای اقامت سربازان و نگهبانان، آب انبار، حمام و سیستم جمع آوری آب باران قسمتهایی از ساختار تختگاه را تشکیل داده است.
تل تخت آثار چهار دوره را در خود جای داده است. آثار دوره نخست مربوط به دوره پادشاهی کوروش و ساخت دیواره های صفه و پلکان ورودی است.آثار دوره دوم مربوط به سالهای 500 تا 280 پیش از میلاد یعنی از زمان سلطنت داریوش هخامنشی تا آخر سلطنت سلوکوس اول است.

قلعه های سارو

در ده کیلومتری شمال شرقی سمنان در محلی به نام کلاته سارو که چشمه سار زیبایی است و بر فراز دو رشته کوه طرفین آن، آثار دو قلعه مستحکم و پر ابهت به چشم می‌خورد. وجود پرتگاه های خطرناک و صعب العبور بودن راه این دو دژ را به صورت دژهای تسخیر ناپذیر در آورده است. تاریخ بنای اولیه این قلاع را منسوب به دوره پیشدادیان و کیانیان می‌دانند. دو قلعه مذکور در دوره تسلط اشکانیان و اسپهدان طبرستان یکی از پایگاه های مهم آنان به شمار می‌رفته است. قلعه شمالی که نسبت به قلعه جنوبی کوچکتر است و ساروی کوچک نامیده می‌شود بر اثر مرور زمان و سوانح طبیعی و همچنین خرابکاری افراد طماع برای بدست آوردن گنجینه تا اندازه ای ویران شده ولی اسکلت استوار و محکم آن از عظمت گذشته سخن می‌گوید. قلعه جنوبی یا ساروی بزرگ بر روی قلعه کوه بلندتر و روبروی ساروی کوچک قرار دارد شبیه دژ گرد کوه دامغان بنا گردیده و استحکام زیاد و راه صعب العبور آن این قلعه را در زمره مهمترین قلاع نظامی و دفاعی ایالت قومس درآورده است. ظاهر ساختمان از سه طبقه تشکیل یافته و چنین به نظر می‌رسد که طبقه اصطبل، طبقه دوم محل سکونت رعایا و خانواده آنان و طبقه سوم که دارای معبد و حمام و آبدارخانه بوده بارگاه می‌نامیده اند، محل سکونت سربازان مدافع و بزرگان قلعه بوده است. در چهار جانب دو قلعه مذکور، برج های مدوری به منظور دیده بانی ساخته شده است. در ساختمان قلعه های سارو، سنگ و گچ و آجر و ملات به کار رفته است.

دروازه ارگ سمنان

دروازه ارگ سمنان در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکومت انوشیروان میرزا ضیاءالدوله که از سال 1300 تا 1305 هجری قمری حاکم ایالت قومس بود، بنا شد و روی کاشی‌های این دروازه تاریخی نام ناصرالدین شاه قاجار درج شده است.دروازه ارگ سمنان دو نمای شمالی و جنوبی دارد که نمای شمالی آن به مراتب زیباتر و جذاب‌تر از نمای جنوبی آن است. نمای شمالی دارای دو اتاق در دو طرف به قرینه یکدیگر، دو راهروری کوچک، ایوان‌هایی در جلوی اتاق‌ها و مدخل اصلی که محل عبور و مرور بوده است.نمای اصلی این قسمت از آجر است و راهروهای اصلی با پلان مربع به وسیله فیلپوش‌ها به گنبد کم خیز منتهی می‌شود. تزئینات کتیبه‌ای از عناصر جالب توجه نمای شمالی است که به شکل نیم دایره در بالای مدخل اصلی به خط نستعلیق زرد بر زمینه کاشی‌های لاجوردی نوشته شده است.نمای جنوبی از حیث استفاده از تزیینات کاشی‌کاری پر کارتر و مفصل تر از نمای شمالی است و در تزئینات این نما کاشی‌های هفت رنگ و مناره‌های تزئینی زیبا به چشم می‌خورد.

قلعه ماران

قلعه ماران در ۱۲ کیلومتری جنوب غربی شهر رامیان و رامیان در 76 کیلومتری گرگان واقع شده است.این قلعه که به نام های قلعه میران، قلعه موران و دژتاکی نیز مشهور است، قله‌ای به ارتفاع ۲۴۳۰ متر است که در بالای این قله، زمینی مسطح به مساحت ۳ کیلومتر مربع قرار دارد.قلعه ماران دارای چشم اندازهای جالب و زیبا است، چشمه آبی در بالای آن وجود دارد و اطراف قلعه از غنای طبیعی جالبی برخوردار است.این بخش از رامیان و این قلعه در گذر زمان توجه بسیاری از امرای عرب، مغول، ترک و فارس را به خود معطوف کرده است و در دوره های مختلف تاریخی مرکز و پایتخت بعضی حکومت‌ها از جمله سلسله اشکانیان بوده‌ که برای ییلاق به آنجا مهاجرت می‌کردند.
برای رسیدن به قلعه ماران باید از روستای پاقلعه عبور کرد. جاده این روستا از میان جنگلهای سرسبز و زیبایی می‌گذرد. این روستا یکی از مسیرهای اصلی صعود به قله ماران محسوب می‌شود.فصل بهار فصل مناسبی برای صعود به این قله به حساب می‌آید چرا که در تابستان به دلیل رطوبت بالای جنگل و در زمستان و پاییز سرمای هوا کار را برای کوهنوردان سخت می‌کند. اما در فصل بهار تنها موضوع با اهمیت احتمال ریزش باران و سُر بودن مسیر است که گاه شیب زیادی دارد. شب ماندن در قله به دلیل ارتفاع زیاد و برودت هوا مقداری سخت است و باید از چادر و کیسه خواب استفاده نمود.

ارگ تبریز (مسجد علیشاه)

ارگ تبریز (مسجد علیشاه) نام یک بنای تاریخی در تبریز است که باقیمانده مسجدی است که در زمان تاج ‌الدین علیشاه جیلانی از امرای گورکانیان در قرن هشتم هجری ساخته شده است.
سبک معماری این بنا به شیوه آذری و معمار آن استاد فلکی تبریزی ذکر شده‌ است. این ارگ یکی از بلندترین دیوارهای تاریخی کشور و نماد شهر تبریز است و امروزه فضای پیرامون آن برای برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌ گیرد و مصلای بزرگ تبریز در این مکان احداث شده ‌است.
متاسفانه این بنا بر اثر زمین ‌لرزه و گذر زمان تا حدودی تخریب شده‌ است. در محوطهٔ ارگ، آثار تاریخی ارزشمندی همچون «مدرسهٔ نجات» که به‌ عنوان یکی از نخستین مدارس ایران بشمار می‌ رفت و نیز «سالن تئاتر شیر و خورشید»، همچنین مسجد و خانقاه قرار داشته که تخریب شده است. زلزله ویرانگر تبریز در قرن دهم که این شهر را با همه بناهای تاریخی‌اش ویران کرد، بخش اعظم این مجموعه را نیز فرو ریخت. با این حال بخشی از دیوارهای بلند این مجموعه بر جای ماند تا یادگار پایداری در برابر این پدیده طبیعی مهیب باشد، گرچه شکستگی بزرگی در بدنه ارگ از این زلزله پدیدار شد.
در زمان مشروطیت و قیام مردم تبریز، این بنای تاریخی باز هم سنگر مبارزان مشروطه‌خواه و نیروهای ستارخان و باقرخان قرار گرفت و در برابر شلیک توپخانه محمدعلی شاه قاجار ایستاد. در سال‌های قبل از انقلاب تبدیل به باغ ملی یا گردشگاه عمومی شده بود و هم اکنون از محوطه این اثر باستانی به عنوان مصلی استفاده می‌شود. این بنا که بیش از 700 سال قدمت دارد، یادگار آسیب‌های طبیعی و تاریخی دوران گذشته است.
ارگ تبریز و محوطهٔ باستانی آن در ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی به شمارهٔ ۱۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به‌ ثبت رسیده‌ است.

قلعه فلک الافلاک

فَلَک‌الافلاک یا دژٍ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است.
فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. قلعه فلک‌الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است.
این بنا مربوط به دورهٔ ساسانیان است و به در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۸۸۳ ثبت شده‌است.معماری کنونی بنا، بیانگر الحاقات فراوانی است که در دوران‌های گوناگون بدان افزوده شده، بیشترین این تحولات در نیمه ابتدایی سال ۱۳۸۹ فصل اول مرمت قلعه فلک‌الافلاک با هدف حفاظت و مرمت این اثر باستانی از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان به اتمام رسید.
در این طرح مرمت آب‌روهای کف حیاط با سنگ تراشیده شده به ضخامت ۶ سانتیمتر، بندکشی و تعویض آجرها، دوباره چینی کنگره‌های تخریب شده و قوس طاق‌های قلعه و همچنین مرمت مهار در و پنجره های ورودی قلعه به اتمام رسید.
قسمتی از این قلعه به موزه اختصاص داده شده است که شامل سه بخش هنر های سنتی، مردم شناسی و باستانی شناسی می‌شود .